Dokładne objawy nadużywania alkoholu i narkotyków będą się różnić, ale niektóre ogólne objawy mogą być obserwowane, takie jak:

• Spóźnienia na zajęcia.
• Zwiększona absencja.
• Obniżenie jakości pracy.
• Zmniejszenie tempa pracy.
• Drażliwość i wahania nastroju.
• Pogorszenie relacji w pracy.

Wszystkie te czynniki wiążą się z kosztami dla pracodawcy, jak również ze zwiększonym ryzykiem.

Narkotyki i alkohol powodują upośledzenie zmysłów, zaburzenia percepcji, upośledzenie kontroli motorycznej oraz, w wielu przypadkach, zmęczenie i senność. Z narkotykami i alkoholem wiążą się oczywiste zagrożenia dla bezpieczeństwa, np. prowadzenie pojazdu lub obsługa maszyn pod ich wpływem zwiększa ryzyko dla pracownika i innych osób. Istnieją również zagrożenia dla zdrowia pracownika, zwykle związane z długotrwałym nadużywaniem (np. marskość wątroby spowodowana nadużywaniem alkoholu).

Środki kontroli

Pracodawca powinien zebrać informacje na temat stanu problemu w miejscu pracy. Historia firmy może wskazywać na wyraźny wzorzec nadużywania narkotyków lub alkoholu. Oczywiście, w niektórych miejscach kultura lokalna będzie nakazywać surowe ograniczenie używania narkotyków i alkoholu.

• Pracodawca powinien ustalić jasną politykę dotyczącą narkotyków i alkoholu. Polityka ta może zawierać następujące elementy:
• Zasady ograniczające dostęp do alkoholu w miejscu pracy lub w godzinach pracy.
• Ustawowe wymogi prawne zabraniające pracownikom przebywania pod wpływem narkotyków i alkoholu.
• Niestatutowe wymagania (ustalone przez pracodawcę) zabraniające pracownikom przebywania pod wpływem narkotyków i alkoholu.
• Uzgodnienia dotyczące losowych testów na obecność narkotyków i alkoholu, którym będą poddawani pracownicy.
• Uzgodnienia dotyczące dostępu pracowników do programów rehabilitacji i leczenia, jeśli przyznają się do problemu.
• Procedury dyscyplinarne dla pracowników, którzy odmówią pomocy, nie poddadzą się testowi lub nie przejdą testu.
• Zapewnienie informacji, instrukcji i szkoleń dla pracowników, przełożonych i kierowników.

Należy również rozważyć przeprowadzenie kampanii uświadamiających na temat narkotyków i alkoholu.

Każda polityka testowania na obecność narkotyków i alkoholu musi być uzasadniona i jasno wyjaśniona pracownikom. Istnieją kwestie prawne i etyczne związane z systemami testowania, które należy dokładnie rozważyć.